Pierwsze wzmianki o pawęży pochodzą z XIII z terenów bałtyjskich (prusko-litewskich). Jej bałtyjske pochodzenie miało w średniowiecznej Europie odbicie w terminach stosowanych przy jej określeniu w późniejszych źródłach pisanych. I tak źródła krzyżackie nazywały ją niekiedy "prusche shielde, zaś czesi "pavaska litevska".
Tarcze tą charakteryzuje w przybliżeniu prostokątny kształt. Wzdłuż osi symetrii przebiegał charakterystyczny występ zwany "granią", rozszerzający się niekiedy ku dołowi.
.O to przykłady typowych pawęży:
Zakon Krzyżacki napotkjąc na swojej drodze pogańskich Prusów, byli prawdopodobnie wielce zaskoczeni ze względu na nigdzie indziej nie spotykany rodzaj tarczy, który okazał się tak skuteczny, że postanowiono włączyć pomysł pawęży jeździeckiej używanej przez Prusów do uzbrojenia wojsk krzyżackich. Znaczenie tej tarczy jest prawdopodobnie dosyć sporę dla wojskowości zakonu Krzyżackiego ze względu na fakt występowania tego typu tarczy na nagrobkach Krzyżackich i na przedstawieniach wielkich mistrzów zakonu Krzyżackiego.
sad
Prawdopodobnie pawęż poprzez rycerzy zakonnych dotarła na początku XIV wieku do Europy zachodniej i Włoch, tam też ewoluowała na wielkie pawęże piechoty, pawęże oblężnicze i pawężki jeździeckie jakie są dzisiaj znane przez rekonstruktorów.
Do największego upowszechnienia pawęży według mnie przysłużyli się czescy Husyci na początku XV wieku, pawęż będąc już w tym czasie wyspecjalizowanym rodzajem wyposażenia Husyckiego tabory. Wtedy też pawęże stają się powszechne wśród włoskich najemników i tam też są wytwarzane w wielkich ilościach w mieście Pawiia.
Zaznaczyć jednak trzeba że w pierwszych latach XIV wieku pawężki wykorzystywane były jedynie wśród Bałtów/Krzyżaków, na Litwie i ziemi Ruskich pod panowaniem WKL skończywszy na rodzimym Mazowszu.
Chciałbym więc polecić wszystkim chętnym, którzy chcieliby zabrać się za rekonstrukcję wojownika Pruskiego o przebadanie konstrukcji samej tarczy na Freha i wykonaniu odpowiedniej rekonstrukcji :).
Z tego co mi wiadomo (i o czym pisałem ostatnio u siebie na blogu) pawęży zaczęto używać powszechnie mniej więcej w połowie XV wieku wraz z Husytami. Tu byśmy się zgadzali. Jednak pierwsze słyszę żeby pawęż trafiła na Zachód i do Włoch już na początku XIV wieku. Jakie źródła o tym mówią?
OdpowiedzUsuńDość istotną kwestią w przypadku rekonstrukcji Prusaka byłby rozmiar pawęży. Na bannerze (to płaskorzeźba z Malborka, dobrze kojarzę?) widać pawężki wybitnie małe, podobnie na pieczęci konnej księcia Mazowieckiego Trojdena. Z kolei pieczęć Kiejstuta i Wacława Płockiego reprezentują już rozmiar zbliżony do stosunkowo dużej tarczy trójkątnej. Na w/w nagrobkach krzyżackich widać pawęże większe, wysokości ok 90-100cm. Jak było z pawężami, których używali Prusowie? Były krótkie, a zakonni je wydłużyli czy można tu sobie pozwolić na pewną dowolność?
Sprawa z Włochami wynika z nazewnictwa, sama nazwa "pavise" była już w XIII wieku stosowana we Włoszech i określano nią większe tarcze używane przez piechotę (choć jeszcze nie typowe pawęże).
OdpowiedzUsuńInformacje na ten temat spotkałem w literaturze zachodniej jak i polskiej. Michał Bogacki o tym pisał w książce "Broń Wojsk Polskich w Okresie Średniowiecza" (Polecam).
Co do wysokości tarczy, według mnie pawęże pruskie nie były wyższe niż 60 cm. Wynikało to prawdopodobnie ze stylu prowadzenia wojny przez Prusów tzw. Wojny szarpanej/podjazdowej.
Jeśli chodzi o wielkość tarcz stosowanych przez Krzyżaków, mam teorię mówiąca o tym że wielkość tarcz krzyżackich była uwarunkowana stylem prowadzenia walk z przeciwnikiem w stylu zachodnim(im większa tarcza tym lepiej chroni).
Dlatego też uważam że Krzyżacy wydłużyli pawęż jeździecką dla zapewnienia sobie większej ochrony podczas starć z przeciwnikiem.